Gwałtowne zmiany pogody, braku śniegu, zniknięcie ryb z Bałtyku, wyższe ceny żywności, trudniejsza dostępność niektórych produktów. Zrujnowane rolnictwo i przemysł, brak dostępu do lekarza, masowe migracje klimatyczne i pozbawienie obywateli części praw.

Czy to scenariusz do filmu grozy, którego głównym  tematem są katastrofy ekologiczne?

Niestety, ale to możliwy scenariusz przyszłości, jeśli nie zaczniemy świadomie korzystać ze środowiska. Stan w jakim znalazła się Ziemia, jest poważny i wymaga natychmiastowych działań. Ale czy wiemy co robić, by rzeczywiście było lepiej?

Z każdej strony media atakują nas informacjami z dziedziny ekologii. Zmiany klimatu, globalne ocieplenie, smog w powietrzu, niedobór wody, zalegający plastik, wymierające gatunki, marnowanie jedzenia – to wszystko informacje o środowisku. Ale jak pokazują badania, nadal mało wiemy i spośród setek publikacji nie umiemy wybrać informacji, które zwróciłyby nasza uwagę i zachęciły do większego zaangażowania w działania, które będą służyć naszej planecie.

Wielu z nas uważa kwestie ochrony środowiska za mało istotne, aby się nad tym dłużej zastanawiać. Wielu z nas myśli -  to nie mój problem, nie znam się na tym wcale. Wielu z nas szuka wymówek, bo przecież zawsze znajdą się tematy ważniejsze.

Ile osób zdaje sobie sprawę, że  każda podwyżka kosztów ogrzewania, dostawy ciepłej wody czy prądu związana jest ze zmianami w środowisku, z malejącymi zasobami wody pitnej, węgla czy ropy?

Ochrona przyrody to nie wymysł polityków czy naukowców, ale konieczność. I nie chodzi tutaj o zachowanie pięknych krajobrazów, ale zapewnienie warunków odpowiednich do życia dla człowieka. Klimatolodzy bija na alarm, ale społeczeństwo wydaje się tego nie słyszeć lub nie rozumie o czym mowa.

Czego boją się Polacy?

Zmiany trzeba zacząć od siebie. Od przedszkola dzieci uczone są, aby zakręcać wodę, gasić światło czy segregować śmieci. Świadomość ekologiczna rozwijana od dziecka przynosi dobre rozwiązania w życiu dorosłych ludzi. Ale w obecnym stanie  w jakim znalazła się przyroda, to nie wystarcza. Segregujesz śmieci? Bardzo dobrze, ale to tylko wierzchołek góry lodowej, albo raczej góry z plastiku, bo w nim tonie cały świat. Tworzywa sztuczne obecne są wszędzie. Wystarczy się rozejrzeć - nie tylko butelki, opakowania, pojemniki, ale właściwie wszystko, co nas otacza wykonane jest z tworzywa sztucznego lub zawiera takie elementy. Zanieczyszczenie odpadami widzimy gołym okiem, dlatego też większość Polaków uważa to za jedno z głównych zagrożeń w przyszłości. Czego jeszcze boją się nasi rodacy? Na pierwszym miejscu mamy jakość powietrza, czyli problemy ze smogiem. W starych piecach spalamy wszystko, co możemy, głównie tworzywa sztuczne, nie zwracając uwagi, że trujące spaliny ulatniają się do atmosfery.  Na tle Europy jesteśmy jednym z najbardziej zanieczyszczonych krajów o niezdrowym, wręcz toksycznym powietrzu. Pocieszający jest fakt,  że Polacy coraz częściej dostrzegają istnienie problemów związanych ze środowiskiem naturalnym. Smog i plastik –  widzimy je gołym okiem, próbujemy szukać rozwiązań, uczymy się właściwych zachowań. Trzeba jednak pamiętać, że czyste rzeki, dostęp do wody pitnej, bogactwo roślin i zwierząt, naturalny krajobraz niezmieniony przez człowieka -  to nie mniej ważne kwestie. Często nie dostrzegamy zależności pomiędzy elementami środowiska. Nie widzimy wzajemnych  powiązań, a przez to nie umiemy patrzeć na środowisko całościowo.

5 wyzwań środowiskowych

Wydaje się, że na świecie nigdy nie było tak dobrze. Klimatolodzy i eksperci ostrzegają: nic nie jest za darmo, to życie na kredyt. Z perspektywy zasobów Ziemi, tempo naszego rozwoju osiągnęło ryzykowne wartości. Eksperci ostrzegają, że gdy zostanie przekroczona wytrzymałość ekosystemu, dalszy wzrost może okazać się niemożliwy, co nie pozostałoby bez wpływu na trwałość systemów politycznych i gospodarczych. Problem został zauważony na poziomie naukowym, a następnie politycznym (czego efektem było np. paryskie porozumienie klimatyczne oraz obecne spory wokół neutralności klimatycznej) oraz kulturowym (nie od dziś artyści wcześniej sygnalizują niewygodne fakty). Wypowiedział się także Watykan.

• Katastrofa klimatyczna - wzrost temperatury atmosfery od czasu rewolucji przemysłowej, wynikający z emisji gazów cieplarnianych (wcześniej określana jako zmiana klimatu lub globalne ocieplenie)
• Katastrofa środowiskowa - zanik bioróżnorodności i zniszczenie ekosystemów
• Produkcja odpadów - w tym problem odpadów z plastiku, których biodegradacja trwa wiele pokoleń
• Jakość powietrza - w tym widoczne zanieczyszczenie i smog
• Gospodarka wodna - prowadząca niejednokrotnie do utrudnionego dostępu do słodkiej wody

Jakkolwiek wszystkie te zjawiska są niebezpieczne dla funkcjonowania człowieka i jego cywilizacji, eksperci zgodnie stwierdzili, że fundamentalnymi problemami i wyzwaniami są nierozerwalnie ze sobą splecione katastrofa klimatyczna i zanik bioróżnorodności. Trudno o jednoznaczną prognozę na przyszłość. Możliwe scenariusze nie napawają jednak optymizmem. Dane z monitoringu różnorodnych wskaźników (w tym paleoklimatycznych, sięgających dziesiątki tysięcy, setki tysięcy i miliony lat wstecz) nie pozostawiają złudzeń – aktualnie zachodząca zmiana klimatu wykazuje się gwałtownością bez precedensu. Konsekwencje mogą być bardzo poważne. Trudności w jednoznacznym ich wskazaniu wynikają z ograniczeń ludzkiej wiedzy w obliczu złożoności układu, jakim jest Ziemia. Bardzo szybki wzrost średniej temperatury powierzchni Ziemi oraz wzrost koncentracji CO₂ w atmosferze, każą jednak zastanowić się nad możliwymi skutkami. A mogą to być m.in.:

• Zwiększanie powierzchni terenów niezdatnych do życia dla człowieka
• Lawinowy wzrost częstotliwości i natężenia fal upałów uniemożliwiających funkcjonowanie, a nawet przeżycie
• Załamanie rolnictwa i rybołówstwa
• Utrudniony dostęp do wody pitnej
• Przerwy w dostawie energii na dużych obszarach
• Migracje ludności na skalę dotąd niespotykaną
• Konflikty zbrojne i rewolucyjne zmiany polityczne

Rok 2019 przyniósł dramatyczne wydarzenia: pożary w Afryce, Amazonii i na Syberii, huragan Dorian, topnienie Grenlandii w skali, której nie oczekiwano prędzej niż za kilkadziesiąt lat. Analiza głosu ekspertów klimatycznych skłania ku konkluzji, że nie ma już czasu na obserwację, że trzeba zmienić sposób funkcjonowania. Nie wiemy, gdzie znajduje się punkt bez powrotu. Kluczową niewiadomą jest to, czy zdołamy w krótkim okresie wyzerować emisje gazów cieplarnianych z naszego przemysłu, energetyki, transportu czy rolnictwa. Na to pytanie naukowcy nie odpowiedzą.

„Przed nami trzy możliwe scenariusze: może być

źle, bardzo źle lub katastrofalnie.

Od naszych decyzji zależy, który scenariusz stanie

się naszym udziałem.”

Marcin Popkiewicz, Nauka o klimacie

Czy jesteśmy gotowi na zmianę?

Straszenie apokaliptycznymi wizjami nie działa. Może jedynie wpędzić ludzi w depresję, ale nie skłoni ich do zmiany zachowań. Tak twierdzą naukowcy. Co w takim  razie robić?

Kluczem jest wiedza!

Boimy się tego czego nie znamy i nie rozumiemy. Edukować, edukować i jeszcze raz edukować – to jeden z ważniejszych wniosków. Edukować innych, ale również poszerzać swoją własną wiedzę. Świadomość  zmian klimatycznych i wynikających z tego tytułu ograniczeń nie jest już straszną wizją, jeśli będziemy mieć choćby minimum wiadomości na ten temat. Kwestie środowiskowe stanowią ważną część życia społecznego i politycznego, a z czasem będzie się mówić na ten temat jeszcze więcej.  Czytajmy więc  ciekawe artykuły i raporty dot. środowiska.

Warto wybierać rzetelne źródła, które przedstawią temat w ciekawy sposób i pomogą zrozumieć zachodzące w środowisku zmiany.

• Raport środowiskowy

Raport na podstawie, którego powstał powyższy artykuł, dostępny pod adresem: https://ziemianieatakuja.pl/. Publikacja jest analizą problemów środowiskowych i roli człowieka w przyrodzie. Zawiera pogłębione opisy zachodzących zmian w przyrodzie oraz możliwe scenariusze dalszego rozwoju naszej cywilizacji. Raport powstał we współpracy z grupą  4000 osób, z którą przeprowadzono szereg ankiet i rozmów mających pokazać jak dużą wiedzę o środowisku posiada przeciętny człowiek.

• Szczyt klimatyczny TOGETAIR

Ziemia, ogień, powietrze, woda - cztery żywioły, różne spojrzenia na przyrodę, wspólny cel – walka o środowisko

Obecnie walka o zieloną przyszłość toczy się w wielu obszarach, m.in. energetyki, gospodarki odpadowej, suszy i odbudowy po pandemii.

Szczyt, który odbył się w dniach 22-24.o6.2020 był neutralną przestrzenią do dyskusji ponad podziałami dla wielu środowisk, aby mogły wspólnie wypracować stanowiska oraz rekomendacje do raportu końcowego, które pozwolą razem zadbać o środowisko naturalne. Organizatorami Szczytu Klimatycznego TOGETAIR byli Fundacja Czyste Powietrze, Stowarzyszenie Młodzi dla Polski i Fundacja Pozytywnych Idei. Patronat honorowy nad wydarzeniem objął Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki.

Wideo ze wszystkich 11 tematycznych debat, dotyczących mi.in. energetyki, gospodarki odpadami, walki ze smogiem, transportu, budownictwa czy zasobów wody,  dostępne pod adresem:  https://togetair.eu/wideo

(*dane oraz infografiki pochodzą z raportu „Ziemianie atakują!”, opr. KANTAR, 2019)